Hərəki aktivliyin tələbə gənclərin fiziki inkişaf səviyyəsinə təsirinin tədqiqi

Abstract

Mövzunun aktuallığı. Müasir dövrdə tədris prosesinin modernizasiyasında tələbə təhsildə aktiv subyektə çevrilir, çoxlu sayda sensor, verbal və struktur informasiyaların təsirinə məruz qalır, orqanizmdə funksional gərginliyin səviyyəsi artır, əvvəlcə disfunksiyaların formalaşmasına, sonra isə müxtəlif fizioloji göstəricilərin dayanıqlığın pozulmasına səbəb olur. Gün ərzində statik vəziyyətdə olması orqanizmin bütün sistemlərində məşqolunma effektinin pozulmasına rəvac vermiş olur. Bədən tərbiyəsi və idman məşğələlərinin sistematik icrasından sonra formalaşan hərəki və vegetativ sistemlərdə adaptasiya reaksiyaların sayəsində məşğul olunanların sağlamlığının möhkəmlənməsinin və yarana bilən xəstəliklərin profilaktikasında əsas zəminin yaranmasına kömək edir. Orqanizmdə yaranan qeyri – spesifik (ümumi) adaptasiya reaksiyaları çox ciddi fizioloji və morfoloji dəyişikliklərin baş verməsi ilə müşaiyət olunmur, onun təsiredici amillərə qarşı adaptasiyasına səbəb olmur [42, s.620]. Bu cür yüklər qeyri - əlverişli amillərin təsirinə qarşı nisbi sinir – humoral dayanıqlığının yaranması ilə xarakterizə olunur. Təsir edən spesifik yüklərin təsiri altında adaptasiya reaksiyaları ilə orqanizmdə çox ciddi morfoloji, funksional və biokimyəvi dəyişikliklərlə müşaiyyət olunaraq funksional sistemlərdə dəyişikliklərin yaranmasına, onun ehtiyyat imkanlarının yüksəlməsinə səbəb olur. Ona görə də, tələbələrin fiziki statusunun təkmilləşdirilməsi icra olunan fiziki yüklərin sistemindən və məşqolunma statusundan asılı olur. Ali məktəb şəraitində orqanizmin məşqolunma potensialına planlaşdırılan proqramlarda əksini tapmış təlim – məşq məşğələlərin intensivləşdirilməsi və müstəqil olaraq yerinə yetirilən hərəki yüklərin sayəsində mümkün olur. Ona görə də, fiziki tərbiyə prosesində pedaqoji proses məqsədyönlü olmalı, fiziki tərbiyyəyə motivasiyanı formalaşdırmalı və iradi olaraq daha böyük həcmli və intensivliyə malik məşq yüklərinin icrasını aktivləşdirməkdən ibarətdir. Ona görə də, hərəki yüklərin proqramlaşdırılmış şəkildə icrası üçün konkret olaraq şərait nəzərə alınmalı, necəki, tələbələrin morfo – funksional vəziyyəti, idman bazalarının olması, coğrafi – iqlim şəraiti və bu istiqamətdə yaradılan motivasiyalar hökmən nəzərdə tutulmalı və məşq proqramlarının tərkibinə daxil olunmalıdır.