Abstract:
Zehni işgörmə bacarığı məşq yükünə adaptasiyanın əsas meyarlarından biri və orqanizmin yorğunluğa qarşı müqavimətinin göstəricisidir. Təlim prosesində şagirdin zehni fəaliyyəti öyrənmə uğuru şəklində faydalı, son nəticəyə malik funksional sistemdir. Zehni işi qiymətləndirmək üçün gigiyenik, fizioloji, psixofizioloji, didaktik qiymətləndirməəni əhatə edən sistematik bir yanaşma lazımdır. Uşaqların məktəbə uyğunlaşması bir çox amillərdən asılıdır, ümumi sağlamlıq əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir. Qeyd olunur ki, uzun müddət davam edən psixi gərginlik orqanizmə depressiv təsir göstərir ki, bu da keyfiyyət və kəmiyyət göstəricilərinin aşağı düşməsi, görmə analizatorunun labilliyinin azalması, konsentrasiyanın, yerdəyişmənin və diqqətin sürətinin pisləşməsi ilə ifadə olunur. Bu, çox sayda səhv, sadə və xüsusilə mürəkkəb sensorimotor reaksiyaların gizli dövrünün artması ilə ifadə edilə bilər. Həmçinin, zehni performansın mərhələ xarakteri daşıdığı və gün, həftə, il ərzində dəyişdiyi göstərilmişdir. Bu dəyişikliklər yüksək sinir fəaliyyəti, görmə və eşitmə analizatorlarının funksiyasının pisləşməsi, qanın oksigenlə doymasının azalması, hemodinamik parametrlərin pisləşməsi, işdən yayınmanın artması, əqli performansın azal-ması və digər fizioloji göstəricilər baxımından baş verir. Fiziki mədəniyyətin təkmilləşdirilməsi fiziki və əqli performansın, bədən çəkisi-nin və sağlamlığının optimal səviyyəsini saxla-mağa, istirahətdə ürək dərəcəsini azaltmağa bədənin aerob və anaerob imkanlarını artırmağa, yorğunluğu azaltmağa və bərpa proseslərini sürətləndirməyə imkan verir.
