Gənc futbolçuların texniki ustalıqlarının formalaşmasında biomexaniki göstəricilərin dinamikasının tədqiqi.

Abstract

Tədqiqatın aktuallığı. Futbol — mürəkkəb hərəki aktivlik və hərəkət texnikasına malik oyun növüdür. Oyunçunun vacib vəzifələrindən biri də topu ayaqları ilə hərəkət etdirmək bacarığıdır. Bununla yanaşı, məişətdə həyata keçirilən əksər hərəkətlər əllər vasitəsilə həyata keçirilir. Bu isə futbolun elementlərini öyrənməyin çətinliyini izah edir. Son yüzilliyin tədqiqatçıları əsasən insan hərəkətləri sistemini determinantlarla eyni keyfiyyətlərlə təyin olunan bir matris olaraq qəbul etdilər. Sonra yuxarıda göstərilən keyfiyyətlər-determinantlardan hər hansı birini “götürərək” və bu və ya digər fəaliyyət istiqamətinə “bağlanması” ilə yaş baxımından araşdıraraq, inkişaf etdirici göstəriciləri və müvafiq biomexaniki münasibətləri tövsiyə etməyə başladılar. Ancaq bu yanaşma ilə belə, indiyə qədər bilinən materiallar həddindən çox azdır. Yəqin ki, ilk növbədə "natamam" inkişafın bir sıra çatışmazlıqlarla əlaqəsi var. N.A. Bernşteyn, "Çeviklik və inkişaf haqqında" əsərini yazdıqdan sonra artıq idman sahəsində və eyni zamanda kütləvi sağlamlaşdırıcı oyun növləri, habelə, futbol sahəsində əsaslı olaraq yeni bir sfera açıldı. "İnsan Ontokineziologiyası" əsərində V.K.Balseviç onlara rahatlıq və dözümlülük əlavə etdi və üstəlik elmi və praktik olaraq (Surqut təcrübəsi) xüsusilə gənc nəslin fiziki təlimlərdə həssaslıq fenomenini əsaslandırdı [32]. Texniki və taktiki hərəkətlərin ustalıqla aparılması prosesində gənc futbolçu əsasən oyun şəraitində hərəki və psixomotor problemləri həll etməlidir. O, oriyentasiyanın, fiziki keyfiyyətlərin inkişafı ilə birlikdə, eyni zamanda, tərəfdaşlarla qarşılıqlı əlaqə şəraitində və rəqibə qarşı müqavimət göstərməlidir. İlk təlim qruplarının gənc oyunçuları ilə əməkdaşlıqda oyun məzmununun mövcud vasitələrini ardıcıl və sistemli şəkildə tətbiq etməli, fərdi yanaşmadan istifadə etməli və ən əsası, iştirak edənlərin nailiyyətlərini obyektiv qiymətləndirməlidir. Təlim prosesində eyni dərəcədə vacib olan şəxsi tapşırıqlar təlimin özünün təşkilinin təkmilləşdirilməsi, istifadə olunan vasitələrin tətbiqi metoduna yaradıcı yanaşma ilə texniki və taktiki məşğələlərin icrasının dinamikasını yaratmaqdır. V. L. Lyaskonun qeyd etdiyi kimi, əksər məşqçilər texniki və taktiki təlimin əsas detallarını, yəni: texnikanın icrasının yerində deyil, hərəkətli, mümkünsə, sıçrayışlarda, oyun şəraitində öyrənilmiş hərəkətləri konsolidasiya etmək üçün rəqibin passiv və fəal müqaviməti ilə nəzərdən qaçırırlar.