Uşaq futbolçuların (8-9 yaşlı) texniki-taktiki hazırlıqlarının modelləşdirilməsinin tədqiqi.

Abstract

Futbol dünyada getdikcə daha çox populyarlıq qazanır. İndi dünyanın 200-dən çox ölkəsində bu idman növü kifayət qədər ciddi şəkildə inkişaf etdirilir. Qitə çempionatları, dünya çempionatları, ən güclü klublar üçün beynəlxalq turnirlər keçirilir. Futbol ğlkəmizdə bütün idman növlərindən da çox populyardır. Premyer liqada və I divizyonda 22 peşəkar komanda var. Region və həvəskar liqalarda 50 -dən çox komanda Azərbaycan birinciliyinin üzvüdür. Futbol bir oyundur. Onun inkişaf istiqaməti məlumdur. V.R. Lobanovskiy, bütün oyunçuların hərəkət zonalarının genişləndirilməsinin, hərəkət və düşüncənin kollektiv sürətinin artırılmasının, futbolçuların universal bacarığına əsaslanan taktika və strategiyanın dəyişkənliyinin artırılmasının əsas istiqamətlərini adlandırır. Bütün bunlar oyunçuların hazırlanması və seçilməsi prinsiplərini diktə edir. Bu prinsiplərin mahiyyəti - komandanın texniki və taktiki hərəkətlərinin səviyyəsinin uğursuzluğun başladığı işarədən aşağı düşməməsinə zəmanət olaraq etibarlılıq tələbinin ödənilməsidir [22, s. 161]. Futbol mütəxəssislərindən A. V. Petuxov qeyd edir ki, futbol, ayrı –ayrı oyunçuların texnika və taktikası ilə deyil, bir idmançının hazırlığının fərqli cəhətlərinin birləşdiyi bir oyundur. Bu istiqamətdə ilk addım, mürəkkəb bir əməliyyat vəzifəsi olan texniki və taktiki məşqlər və açıq oyunlardan ibarət müxtəlif təlim prosesidir [33, s. 3]. Ədəbiyyat məlumatlarının və peşəkar futbolda iş təcrübəsinin təhlili, futbolda əsas və peşəkar texniki və taktiki hazırlığın müasir metodologiyasında vacib görünən bir sıra müddəaların olduğunu, ancaq fikrimizcə, kifayət qədər dərindən inkişaf etdirilmədiyi qənaətindədir. Yalnız hücum və müdafiədə taktiki hazırlığın təkmilləşdirilməsinin, futbolda fiziki fəaliyyətin miqyası və parametrlərinin araşdırılmasının bəzi aspektlərinə toxunurlar. Təlimdə istifadə olunan məşqlərin təsnifatına həsr olunmuş işlər var. Fiziki hazırlığın taktiki və geriyə qarşılıqlı əlaqəsinə təsiri öyrənilir. Taktiki və texniki komponentə daha az diqqət yetirilən funksional hazırlığın artırılması istiqaməti məşhurdur. Ancaq hər hansı bir araşdırmanın əsas məqsədi həmişə komandanın oyun səmərəliliyini artırmaqdır. Futbolda taktiki və texniki hazırlığın effektivliyinin artırılması üçün yeni vasitələrin hazırlanması məsələsi aktual olaraq qalır və kifayət qədər inkişaf etdirilməmişdir. Müasir futbol çox güclü bir idman növüdür. Hər oyun epizodunda mübarizə daha da gərginləşir, oyunçular üçün meydançada praktiki olaraq passiv vaxt yoxdur. Oyunun aktiv mərhələləri, hücum hərəkətlərinin müxtəlif formaları və aktiv müdafiə formaları maksimum dərəcədə artır, rəqib qapısına vurulan zərbələrin sayı artır. Bu vəziyyət futbolun özünəməxsusluğu ilə izah olunur və bu tendensiya futbolçuların taktiki və texniki hazırlığının getdikcə artması lazım olduğuna gətirib çıxarır. Yuxarıda göstərilənlərin hamısı oyunçuların texnika və taktika baxımından hazırlıq səviyyəsi ilə təlimin bu hissəsində istifadə olunan metodların effektivliyi səviyyəsi arasında ziddiyyət yaratmağa imkan verdi.Nəticədə, futbolda rəqabət fəaliyyətinin effektivliyini təmin etmək üçün futbolçuların texniki və taktiki hərəkətlərinin effektivliyinin artırılması problemi formalaşdırıldı. Aşkar edilmiş ziddiyyət və formalaşdırılmış problem tədqiqatımızın aktuallığını müəyyən etdi.