Cüdoçularda sürət-güc hazırlığının təkmilləşdirilməsi mərhələsində ürək-damar və tənəffüs sistemi göstəricilərinin tədqiqi.

Abstract

Mövzunun aktuallığı. Son zamanlarda yeniyetmə və gənc idmançıların təkmilləşdirməsi hazırlığına maraq xeyli yüksəlmişdir. Bu bir tərəfdən güləş növlərinin olimpiya oyunlarının proqram-larına daxil edilməsi ilə bağlıdırsa, digər tərəfdən onların ölkəmizdə kütləviləşməsidir. Əsas diqqəti, alimlər bu zaman çoxillik hazırlığının ilkin mərhələsindən başlayaraq idma-nın təkmilləşdirilməsindən təlim-məşq proseslərinə kompleks sistemli yanaşaraq baş ve-rən dəyişikliklərin tədqiqinə yönəltmişlər. Məşqçilərin, müəllimlərin və bu sahədə çalışan digər mütəxəssislərin təcrübəsi, həmçinin aparılan elmi-tədqiqat işləri göstərilmişdir ki, təlim-məşqlərdə yeriş xarakterli yüklərdən istifadə olunması zamanı idmançıların fərdi, xüsusiyyətlərinin və funksional göstəricilərinin nəzərə alınmağı vacibdir. Bu da gənc idmançıların fiziki və texniki-taktiki hazırlığında lazım olan məşq proqramlarının tərkibində və ya onlara korreksiyalarının aparılmasında öz töhvəsini verir. İdman məşqlərinin gedişində cüdoçular həm daxilən, həm də zahirən yüksək aktivlik göstərir və bu məqsədyönlülük onlarla spesifik motivlərlə və maraqlarla müəyyənləşir. Aktivliyin daxili məsələsi psixoloji-fizioloji proseslər təşkil etdiyi halda, xarici olaraq biruzə verilməsini isə hərəkət fəaliyyəti və yerinə yetirilən əməliyyatlar təşkil etmiş olur. Eyni zamanda yüksək fiziki və emosional yüklər yeniyetmə və gənc idmançılarının orqaniziminə yüksək tələblər irəli sürür, bu da öz növbəsində çox ciddi morfoloji, fizioloji və biokimyəvi dəyişikliklərlə müşayyət oluna bilər. Bütün bu sadalananlar yeniyetmə və gənc cüdoçuların məşqinə daha dəqiqliklə və məsuliyyətlə yanaşmağı tələb edir, baş verən dəyişikliklərin monitorinqinin aparılmasını aktuallaşdırır. Tədqiqatın problemi. Müasir idman sağlam insana özünün adaptiv imkanlarını artırmağa imkan verir, bu daha çox fiziki məşq və psixo-emosional yüklərin orqanizmini funksional imkanlarına adekvat olduğu zaman daha səmərəli olur. Ona görə də, təlim məşq və yeriş fəaliyyətinin effektivliyinin yüksəldilməsi çox mürəkkəb elmlər arası vəzifə hesab olunur, yeni pedeqoji, biokimyəvi, fizioloji yanaşmaları tələb edir. Bu spesifik dairədə əldə olunmuş nailiyyətlərinin artmasının təlim-məşq prosesinin təkmilləşdirilməsi ilə əlaqələndirilməsi, məşq və yeriş yüklərinin orqanizimdə yeritdiyi funksional dəyişiklik-lərin bioloji qanunauyğunluqlarının öyrənilməsi, onların adeptasiya proseslərin gedişində onlardan bir meyar kimi istifadə olunmasını təmin etmək məqsədi ilə bu göstəricilərin idman hazırlığının dövrlərində təyin olunmasını aktual bir problemə çevirmiş olar. İdman məşqlərində müsbət səmərə o zaman əldə olunur ki, orqanizmə təsir edən əzələ yükü onun ümümi inkşafına, əsas fizioloji funksiyalarının potensial imkanlarının artmasına təsir etsin. Ona görə də hər bir idmançının fizioloji göstəricilərin tərifi olaraq təyin olunması əldə olunacaq məşqlilik səviyyəsini qiymətləndirməyə əsas verir.