Futbol hakimlərinin hazırlığının diaqnostikası və təkmilləşdirilməsinin tədqiqi.

Abstract

Aktuallıq. Müasir idman, hakimliyin rolunun əhəmiyyətinin artması ilə xarakterizə olunur, xüsusən də idmançıların fəaliyyətini qiymətləndirmək üçün obyektiv meyarlar olmayan idman növləri. Bunlara idman növləri, xüsusilə, futbol daxildir. Futbolun bir idman növü kimi inkişafı üçün zəruri şərtlərdən biri də hakimlik fəaliyyətinin səmərəli təşkilidir. İdman hakimi yarış prosesinin ən vacib iştirakçılarından biridir. Amma əgər idmançının və məşqçinin fəaliyyəti müxtəlif ixtisaslı alimlər, o cümlədən psixoloqlar və pedaqoqlar tərəfindən uzun müddət və geniş şəkildə öyrənilmişdirsə, hakimlik fəaliyyətinin psixoloji xüsusiyyətləri praktiki olaraq istənilən elmi tədqiqat sahəsindən kənarda qalır. Bu baxımdan hakimlik fəaliyyətinin uğurunun psixoloji amillərinin öyrənilməsi mühüm elmi-praktik məsələdir. Bu problemin həlli bizə futbol hakimlərinin peşəyönümü, seçim, peşəkar hazırlığın təmini və fəaliyyətinə psixoloji dəstək ilə bağlı problemləri səmərəli nəzərdən keçirməyə imkan verəcək. Tədqiqatın fərziyyəsi: Güman edilirdi ki, futbol hakimlərinin psixi xüsusiyyətləri və onların fəaliyyətə münasibəti onun uğurla həyata keçirilməsinə təsir göstərir. Futbolda yüksək dərəcəli hakimlərin psixoloji hazırlığı, onların fərdi psixoloji xüsusiyyətləri nəzərə alınaraq fərdiləşdirilə bilər: psixodinamik, psixomotor, tənzimləyici və sosial-psixoloji, bu da özünütənzimləmə sistemini, stres müqavimətini və hakimlərin komanda idman növlərində oyunu daha obyektiv idərəetməsinə təsirini artıracaqdır. Tədqiqatın obyekti: psixi xüsusiyyətlər, peşəkar fəaliyyətin uğurları və futbol hakimlərinin ona münasibəti. Tədqiqatın mövzusu: psixi xüsusiyyətlərin təzahürü və təsiri və hakimlərin onun uğurlu həyata keçirilməsinin faliyyətinə münasibəti. Tədqiqatın məqsədi: Futbolda yüksək ixtisaslı hakimlərin psixoloji hazırlığının məzmununun əsaslandırılması və onların fərdi psixoloji xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq metodiki tövsiyələrin hazırlanmasıdır. Tədqiqat vəzifələri: 1. Komanda idman oyunlarında psixoloji hazırlığın fərdiləşdirilməsi problemi ilə bağlı yerli və xarici mütəxəssislərin apardıqları tədqiqatların nəzəri təhlilini aparmaq. 2. Yüksək dərəcəli futbol hakimlərinin fərdi psixoloji xüsusiyyətlərini araşdırmaq. 3. Yüksək dərəcəli futbol hakimlərinin fərdi psixoloji xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq psixoloji hazırlığının fərdiləşdirməsi proqramını hazırlamaq və təcrübə yolu ilə əsaslandırmaq. 4. Futbolda yüksək dərəcəli futbol hakimlərinin psixoloji hazırlığının fərdiləşdirilməsi üçün praktik tövsiyələr hazırlamaq. İşin nəzəri və metodoloji əsasını B.G. Ananyev, E.P. İlyin, E.A. Klimov, A.A. Krılov, K.K. Platonov, G.V. Suxodolski, B.M. Teplov, V.D. Şadrikov tərəfindən hazırlanmış fəaliyyət və şəxsiyyətin müasir psixoloji nəzəriyyələri təşkil edir: hakimlik fəaliyyətinin xüsusiyyətləri və onun qiymətləndirilməsi meyarları haqqında müddəalar, K.L. Vikhrov; ümumi metodoloji prinsiplər - şüur və fəaliyyətin birliyi, S. L. Rubinşteynin determinizm.